Door Dirk de Wit | Oktober 2021
De demografische ontwikkeling van Nederland leidt ertoe dat de zorgvraag de komende jaren nog flink zal groeien. Deze ontwikkeling betekent dat straks één op de 4 werknemers in de zorg werkzaam zou moeten zijn. Om de uitdagingen in de zorg, zoals de toenemende vergrijzing, aan te kunnen zijn grote veranderingen nodig. In deze blog focus ik op een drietal ontwikkelingen die kunnen helpen processen in de zorg slimmer te maken: kunstmatige intelligentie, Robotic Process Automation en tekstmining. Om te eindigen bij wat deze ontwikkelingen vragen van de zorgprofessional.
Uitdagingen in de zorg
De demografische ontwikkeling van Nederland zorgt ervoor dat de zorgvraag de komende jaren nog flink zal groeien. CPB geeft in haar laatst gepubliceerde meerjarenverkenning aan dat in de periode 2022-2025, 135.000 man extra personeel nodig zijn. RIVM heeft langer vooruitgekeken: de vergrijzing bereikt rond 2040 in Nederland haar hoogtepunt (zie afbeelding). Niet alleen zijn er dan minder mantelzorgers beschikbaar, maar ook zou deze ontwikkeling ertoe leiden dat 1 op de 4 werknemers in de zorg werkzaam zou zijn. Als we de betaalbaarheid en nog meer onvoorziene gebeurtenissen nog even buiten beschouwing laten, dan zien we de uitdagingen waar de zorg voor staat.
Die uitdagingen zijn nu al herkenbaar. Het zorgveld zucht onder registratie- en verantwoordingsdruk, administratieve lasten door vastlegging en overtikwerk (met daarbij de nodige kans op fouten). Schattingen zijn dat administratieve lasten ongeveer 30 procent van de tijd vragen (op jaarbasis 110.000 banen). Wat we tijdens de Corona-epidemie hebben kunnen zien is dat beschikbare capaciteit een sterk bepalende factor is in de zorgverlening. Die druk op capaciteit gaat de komende jaren niet veranderen.
Om de uitdagingen in de zorg aan te kunnen zijn grote veranderingen nodig. De inzet op preventie is daar een voorbeeld van. Daarnaast zijn digitalisering (e-Health toepassingen thuis, digitalisering in het zorgproces en zorgnetwerken) oplossingsrichtingen om de druk in de zorg te verminderen. De grote veranderingen vragen om slimheid in de zorg. Slimheid om te voorkomen dat zorgprofessionals verstrikt raken in de EPD’s, slimheid om te voorkomen dat kostbare tijd aan allerlei administratieve lasten (bijvoorbeeld overtikken) wordt besteed.
Slimme processen
In de zorg is al langer een trend gaande dat digitalisering steeds meer betekenis krijgt in de primaire zorgprocessen. Dat geldt voor de al bekende systemen om klantgegevens vast te leggen zoals de EPD en ECD’s. De verschillende nieuwe technologische mogelijkheden die oplossingen bieden grijpen aan op verschillende processen. In de primaire zorgprocessen liggen er veel mogelijkheden voor toepassing van kunstmatige intelligentie. Buiten de inzet van bestaande e-Health toepassingen die onder invloed van Covid-19 een impuls hebben gekregen, is de verwachting dat veel specialisten in de nabije toekomst intensief gebruik gaan maken van kunstmatige intelligentie. Rondom de zorggerelateerde meer repeterende administratieve processen kan RPA een middel zijn. Ik licht deze ontwikkelingen hieronder kort toe.
Kunstmatige intelligentie
Twee jaar geleden heb ik een analyse gemaakt van een aantal AI-toepassingen in de zorg [2020]. De constatering was dat hoewel de toepassingen nog bescheiden zijn, er een grote belofte ligt in de verandering van zorgprocessen: dat is in essentie een no brainer. Eric Topol [r2019] heeft een diepgaande analyse gemaakt van de mogelijkheden van AI. Zijn stelling is dat juist de toepassing gezondheidszorg meer menselijk kan maken. Radiologie, pathologie en dermatologie waar patroonherkenning een belangrijk kenmerk is, zijn sectoren waar al kunstmatige intelligentie veel toepassing vindt.
Beeldanalyse is een bekend gebied waar kunstmatige intelligentie al langer gebruikt wordt. De verwachting is dat juist hier, door de toepassing van kunstmatige intelligentie als hulpmiddel bij het maken van diagnoses, tijd vrij komt voor de patiënt. Het gaat hier vooral om de symbiose tussen specialist en AI-toepassing. Bij vrijwel alle universitaire medische centra zijn nu pilots aan de gang om AI in te zetten zowel voor diagnostiek diagnostiek en behandeling als ten aanzien van onderzoek en ontwikkeling.
Robotic Process Automation
Het groeiend enthousiasme voor RPA komt door de combinatie van relatief lage kosten en gemak van implementatie. In de kern gaat het om de toepassing van robottechnologie die de manier waarop mensen werken met een applicatie volledig nabootsen en daarbij eenvoudige regels omzetten in beslissingen. Deze toepassing vind je vooral in omgevingen waarin de medewerker gebruik maakt van verschillende applicaties. Om die reden wordt het ook wel een draaistoelapplicatie genoemd.
Juist in de zorg is een van de klachten dat het overtikken van gegevens in systemen veel tijd vraagt. Schattingen lopen uiteen maar zorgverleners geven aan tussen 30 en 40 procent van hun tijd aan administratie te besteden. RPA leent zich met name voor situaties met veel repetitieve menselijke handelingen, een lage regelintensiteit, weinig uitzonderingen en een behoorlijk volume. Voorbeelden van dit soort processen zijn gerelateerd aan kwaliteitsregistraties of opvoeren van verwijsgegevens in systemen.
De eerste toepassingen van RPA vinden nu plaats. Thuiszorg met Aandacht heeft aangetoond dat zij ook daadwerkelijk voordeel weet te behalen in het plannings- en roosterproces.
Tekstmining
Het traditionele middel voor een arts om bij een verwijzing de vastlegging te doen is de brief. In de brief geven zij context aan de diagnose en de belangrijkste gegevens weer. De brief kan als PDF worden toegevoegd aan het elektronische patiëntendossier (EPD). De ontwikkeling van EPD’s en de vastlegging van gegevens ten behoeve van kwaliteitsregistraties vragen van artsen dikwijls een andere werkwijze, maar ook van zorgverleners in de breedte. Zorgverleners moeten hun patiëntgegevens steeds vaker gestructureerd vastleggen vaak via niet al te zeer op interactie gerichte schermen. De consequentie daarvan is dat zorgverleners gretig gebruik maken van vrije velden: nokia-functionaliteit in een smartphonejasje.
In plaats van zorgverleners in het harnas van gestructureerde vastlegging te dwingen zou de inzet van EPD-leveranciers ook gericht kunnen zijn op tekstmining technieken. Dit is een al redelijk volwassen technologie waarbij termen uit teksten kunnen worden herkend en op basis daarvan gebruikt worden voor het patiëntendossier. De technologie gaat daarbij de werkwijze van de zorgverlener ondersteunen in plaats van andersom.
Digivaardige zorgprofessionals
Het kan een generatiedingetje zijn. In de vergrijsde zorgwereld maken de komende jaren de digibeten plaats voor de digivaardige professionals. In Nederland is al een aantal jaar een coalitie bezig om de digivaardigheid in de zorg te vergroten. En dat blijkt niet alleen nodig voor de generatie vijftig plussers. Het besef dat digitale technologie en digitalisering een zo belangrijk onderdeel van het primaire proces zijn, is nog niet in de breedte in opleidingen in de zorg doorgedrongen. Digitale vaardigheid is even elementair als het gebruik van een stethoscoop of een bloedrukmeter. We maken zorgprocessen niet alleen slim door technologie beter in te zetten maar ook door te investeren in zorgprofessionals die zien dat met digitale technologie zij hun vak beter kunnen uitoefenen dan voorheen. Maar wel met een digitale technologie die toegesneden is op de menselijke maat. Het is niet de vraag of AI de radioloog gaat vervangen maar hoe de radioloog met behulp van AI tot betere diagnoses komt. Het is niet dat vraag of gestructureerde gegevensopslag niet waardevol is maar dan wel met een technologie en interface die aansluit bij de zorgverlener.
Kwestie van toepassen
Zoals ik in mijn vorige blog al aangaf, begint de inzet op digitalisering bij de reis van de burger door het zorglandschap. Maar die zorgreis heeft een equivalent bij de zorgverleners. Het zorgproces vraagt dat mensen de middelen zo kunnen gebruiken dat het tijd voor de patiënt oplevert. Het goede nieuws is dat de technologie daarvoor al bestaat: nu nog een kwestie van slim toepassen.
