Het digitaliseren van onderwijs is een hot topic. Lessen worden digitaal gegeven via Teams, Zoom, Classroom en noem maar op. Steeds meer mbo scholen zoeken naar manieren om blended learning vorm te geven en innovatief onderwijs aan te bieden. Je zou haast kunnen zeggen dat het onderwijs een digitale transformatie doormaakt. Maar is dat ook zo? Is dat wat we nu digitaal onderwijs noemen echt vernieuwend of is het oude wijn in nieuwe zakken? Om die vraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk om het verschil tussen digitalisering en digitale transformatie te weten.
Wat is digitalisering?
Digitaliseren is het overzetten van informatie naar een digitale vorm, een vorm die gebruikt wordt door elektronische apparaten zoals computers en smartphones. Je kunt het zien als de digitale multomap. Je zorgt ervoor dat de informatie die eerst op papier beschikbaar was nu elektronisch beschikbaar wordt gesteld. Er is dus sprake van digitalisering wanneer een technologie wordt ingezet ter vervanging voor het analoge hulpmiddel. Hierbij blijft de functionaliteit grotendeels hetzelfde. De rekenmachine app op een smartphone gebruiken in plaats van een reguliere rekenmachine is hier een ander voorbeeld van. De in de smartphone geïntegreerde rekenmachine blijft immers functioneren als een reguliere rekenmachine. Ook het één op één overzetten van een fysieke les naar een digitale les is een vorm van digitalisering. Wanneer is dan wel sprake van een digitale transformatie?
Wat is een digitale transformatie?
Digitale transformatie gaat over vernieuwing en innovatie. Het uitgangspunt is dat je technologische ontwikkelingen inzet om groei te bereiken. Waardoor je waarde kunt gaan creëren voor jouw klanten, medewerkers en stakeholders. Het gaat dus niet om het implementeren van de nieuwste gadgets, systemen en andere technologische snufjes. Deze groei realiseer je door wendbaar te worden, nieuwe markten aan te boren en de ultieme klantervaring te bewerkstelligen, waarbij je gebruik maakt van digitale middelen. In andere woorden is er sprake van een digitale transformatie wanneer de mogelijkheden die de digitale variant met zich mee brengt worden ingezet om te innoveren. De digitale Outlook agenda bijvoorbeeld biedt aanzienlijk meer ruimte en perspectief ten opzichte van de papieren agenda. De extra mogelijkheden die de digitale agenda biedt zorgen ervoor dat ouders en docenten op een nieuwe manier controle kunnen uitoefenen over de student. Zo kunnen afspraken worden ingezien en ingepland door anderen op afstand.
Waarom een digitale transformatie meer waarde toevoegt dan enkel digitaliseren
Digitaliseren kan gepaard gaan met problemen, aangezien je de inhoud van het ene medium overzet op een medium dat anders werkt en over andere eigenschappen beschikt. Zo kun je bijvoorbeeld last hebben met het evenwicht tussen didactiek en pedagogiek. Bij een digitale transformatie is de kans groot dat dergelijke problemen zichzelf oplossen tijdens het transformatieproces. Aangezien je in dit geval digitale middelen zult gebruiken om het onderwijs anders in te richten en daarbij redeneert vanuit de waarde voor de student. Daarnaast blijkt vaak dat digitale transformaties onbedoeld ook andere uitdagingen oplossen. Een voorbeeld hiervan is kostenbesparing in het onderwijs ondersteunend personeel doordat een nieuwe digitale les vorm minder gebruik maakt van onderwijsassistenten.
Wat betekent dit verschil voor het onderwijs?
Op het moment dat je als onderwijsinstelling enkel digitaliseert doe je dus in feite nog wat je altijd deed, maar dan via een ander medium. Alhoewel digitaliseren een stap in de goede richting is, ben je als organisatie niet aan het innoveren. Er is dan in zekere zin sprake van oude wijn in nieuwe zakken. Als je echt innovatief wilt zijn, wendbaar wilt worden en groei wilt realiseren, zul je dus een digitale transformatie door moeten maken. Onderwijsinstellingen kunnen zich onderscheiden door bewust én onbewust digitale transformaties door te maken. Hoe doe je dat en wat betekent dat voor je organisatie?
Een heldere visie als basis voor een digitale transformatie
Ten eerste dien je als organisatie een visie te formuleren wat betreft het verzorgen van digitaal onderwijs. Wie wil je als organisatie zijn en hoe past digitaal onderwijs daarbij? Wat zijn je doelstellingen, ambities en uitgangspunten? In een eerdere blog hadden we het over het belang van dit imago bij het maken van keuzes. Uiteindelijk gaat het erom dat je digitalisering en een eventuele digitale transformatie zo inzet dat het jouw organisatiedoelstellingen helpt behalen en jouw imago ondersteunt.
Digitale transformatie is geen losstaand project
Een digitale transformatie bestaat als het ware uit verschillende puzzelstukjes. Het heeft invloed op de systemen en processen, maar ook op de organisatiestructuur en –cultuur. Is jouw organisatie ingericht om wendbaar te zijn en snel in te spelen op veranderingen?. Ook is het belangrijk om andere, lopende ontwikkelingen af te stemmen op je digitale strategie. Zo is het bijvoorbeeld goed om te bepalen hoe LLO binnen jouw digitale ambities past en omgekeerd. Maar ook andere aspecten zijn belangrijk bij een digitale transformatie: het betrekken van docent, student én leerwerkbedrijf.
Ons advies
Niet elke onderwijsinstelling zal op dezelfde manier om willen gaan met digitale transformaties. Voor de één zal het er anders uit zien dan voor de ander. Het hangt af van je ambitieniveau en waar je op dit moment al staat. Maar wat wel elke organisatie zou moeten doen is een visie vormen op hoe zij om willen gaan met digitale transformaties. Onderstaand stukje uit Alice in Wonderland geeft het belang van een visie weer:
“Zou je me alsjeblieft willen vertellen welke kant ik op moet?” vraagt Alice. “Dat hangt er voor een groot deel vanaf waar je naar toe wilt”, zegt de kat. “Het zal mij een zorg zijn” zegt Alice. “Dan maakt het niet uit welke kant je op gaat”, antwoordt de kat. (Bron: Alice in Wonderland, Carol Lewis).
Een visie zorgt er dus voor dat je weet welke kant je op moet en welke weg je in moet slaan om daar te komen. Het dwingt de organisatie om bewust keuzes te maken. Op deze manier voorkom je dat er tijd, geld en energie wordt geïnvesteerd in oplossingen die uiteindelijk nergens toe leiden. Het zorgt voor focus en bindt medewerkers en klanten door te inspireren en enthousiasmeren.
Digitale transformatie als basis voor een wendbare organisatie
Naar onze mening past het nastreven van digitale transformaties bij het streven naar continue ontwikkeling van je organisatie. Studenten, ouders en leerwerkbedrijven verwachten onderwijsinstellingen die studenten voorbereiden op de toekomst en dat dus zelf ook laten zien. Daarnaast komen allerlei veranderingen op de organisatie af. Door ze niet alleen als incident af te handelen, maar ze in te zetten om de organisatie verder te versterken borg je continue ontwikkeling en vergroot je de wendbaarheid van de organisatie. Nieuwe technologie is daarbij vaak een middel. Hoewel digitale transformaties dus nodig zijn, is het niet simpel of altijd succesvol. Transformaties gaan gepaard met vallen en opstaan. Maar ook daarvoor zijn talloze (kortcyclische) methodieken en geldt, hoe vaker je het doet, hoe beter je er in wordt.
3 voorbeelden
Benieuwd naar een aantal concrete voorbeelden van de verschillen tussen digitalisering en digitale transformatie in het onderwijs? Bekijk dan onze infographic via onderstaande button.
