De Estlandse overheid was dit jaar veelvuldig in het nieuws. Het land wordt gepositioneerd als een echte digitale samenleving waarin de overheid een passend en modern antwoord biedt op de hoge eisen van de Esten. Waar we hier in Nederland nog worstelen met onderwerpen als digitaal stemmen is het in de bescheiden Baltische staat al mogelijk om tijdens de verkiezingen vanuit je luie stoel op je iPad te stemmen. En het gaat nog verder: Estland biedt inmiddels 99% van haar overheidsdiensten aan via digitale services. Estland is dan ook hét voorbeeld van de digitale overheid.
Wat is het verschil tussen digitalisering en digitale transformatie?
Estland heeft een streepje voor op de rest van Europa als het gaat om het zijn van een digitale overheid. Het land heeft zich na de onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie volledig “from scratch” gericht op het realiseren van een moderne, digitale overheid. We zouden kunnen zeggen dat het daarom voor Estland makkelijker is geweest om een digitale overheid te bouwen dan dat dit voor andere Europese lidstaten het geval is. Wij vinden dit een iets te gemakkelijke stelling en geloven vooral dat Estland van het begin af aan het verschil tussen digitalisering en digitale transformatie heeft begrepen. In onderstaande tabel zie je hiervan enkele kenmerken.
3 succesfactoren van digitale transformatie bij de overheid
e-Estonia is meer dan een digitaliseringsproject. Een digitale maatschappij vergt een verregaande digitale transformatie van een overheid in al haar facetten. Wat onderscheidt Estland van andere overheden? Wij zetten drie succesfactoren voor je op een rijtje:
- Transformationele digitale visie
- Business model focus
- Digitale cultuur
Transformationele digitale visie voor de overheid
Het ontwikkelen van een digitale visie maakt je nog geen digitale organisatie. De visie moet transformationeel zijn. Een incrementele visie realiseert slechts incrementele verbeteringen. Een transformationele digitale visie zorgt voor een fundamentele herdefinitie van processen en diensten door de toepassing van digitale technologie. Zo is het ook in Estland: de overheid heeft daar in de jaren ’90 al de radicale keuze gemaakt om een ‘digitale maatschappij’ te worden, waarbij de digitale dienstverlening naar de burgers van het dunbevolkte land centraal stond. Een Est moet met het grootste gemak – zonder fysieke interactie met zijn of haar overheid – overheidszaken kunnen regelen. Zo houdt hij / zij meer vrije tijd over om betere en leukere dingen te doen dan overheidszaken. Estland zet haar transformationele visie door: inmiddels is het ook voor niet-Esten mogelijk om burger van Estland te worden. Met het digitaal staatsburgerschap van Estland kunnen wij ook mee profiteren van dit niveau van dienstverlening.
Een digitaal businessmodel voor de overheid
Eerder hebben we geschreven over digitale droomcases en wat ons betreft pas e-Estonia in dit rijtje vanwege haar digitale businessmodel. Als burger kun je stemmen vanuit je luie stoel, je huisdier registreren via je smartphone en je belastingaangifte binnen enkele minuten verzenden. De digitale transformatie gaat verder dan het bouwen van enkele hippe websites of appjes. De Estlandse overheid heeft om haar waarde propositie en dienstverlening een sterk overheid business model gebouwd, waarbij de ontwikkeling van digitale technologie en digitale diensten centraal staat. Na wat opstartproblemen zorgt het X-road platform van de Esten inmiddels al enkele jaren voor een integere, toegankelijke en efficiënte administratie. Kortom: het realiseren van excellente dienstverlening kan alleen als dit met behulp het juiste business model wordt gerealiseerd.
Digitale cultuur binnen de overheid
Een digitale transformatie realiseer je niet van de ene op de andere dag. Het realiseren van een digitaal businessmodel gaat immers om méér dan technologie. Strategie, cultuur en mensen zijn hierin minstens zo belangrijk. Een aantal weken gelden schreven we over Amazon en de strategie die dat bedrijf hanteert als het gaat om digitale transformatie. Los van alle technologische expertise van het bedrijf hamert CEO Jeff Bezos – inmiddels één van de rijkste mannen op aarde – op een ‘Day One’-cultuur. Elke dag moeten we onze aannames over onze organisatie, haar dienstverlening, haar digitale vaardigheden en haar klanten opnieuw testen en kritisch kijken naar wat we doen. Alleen als we denken als een start-up op dag 1 kunnen we morgen ook nog relevant blijven. De Nederlandse overheid kan in haar modernisering wat dat betreft wel een beetje meer Amazon DNA gebruiken.
Hoe zit het met de digitale overheid in Nederland?
De Nederlandse overheid heeft een lange historie op het gebied van digitalisering. Maar zet het momenteel ook de goede stappen in haar digitale transformatie? Met het Maak Waar! rapport van de studiegroep Informatiesamenleving en Overheid is de boodschap in elk geval duidelijk: we moeten een radicaal andere houding tegenover digitalisering van de overheid aannemen.
Wij zetten nog een stapje extra: we moeten ons bewust zijn van de versnellende digitale transformatie van de samenleving en daarin transformeren tot een betrouwbare digitale overheid. Dit vereist een Digitale Business Transformatie aanpak. Een mooi voorbeeld van digitale business transformatie is de implementatie van de Omgevingswet. Hier is immers ook een radicale nieuwe kijk op processen, informatie en systemen vereist om deze wet goed te implementeren en daarmee de beoogde publieke waarde te creëren.
Aan de slag: realiseer je digitale overheidsorganisatie met Bvolve
De consultants van Bvolve werken nauw samen met managementteams, architecten en project- en programmanagers om jouw digitale business transformatie te realiseren op basis van een transformationele visie. Boek een workshop om kennis te maken met onze frisse visie, aanpak en tools.
